Your Title Goes Here

De Javaanse kalender komt in Suriname voor, maar heel Javaans is deze niet. Dit is de conclusie van Kaboel Karso (56) die vanaf 2010 het ontstaan ervan bestudeert.  “Het is gebaseerd op de Arabische kalender, een maankalender,” zegt Karso die recent voor een kort bezoek was in Suriname.

Karso immigreerde in ’86 naar Nederland en is voorzitter van de Javaanse stichting Setiga Jawa ing Flevoland (SJiF).

Zijn eerste vier kalenders maakte Karso digitaal en verstuurde ze ook op deze wijze naar vrienden en kennissen, maar de vijfde kalender (2014) heeft hij uitgebracht. “De digitale manier was beperkt, ik bereikte de ouderen niet, zegt hij over de vorige producties. Karso’s reden om zich erin te verdiepen, is om de Javaanse cultuur te helpen behouden. Als basis gebruikt hij het boek ‘Primbon Aji Caka Manak Pawukon 1000 tahun’ dat officieel is erkend door het sultanaat van Yogyakarta, in Midden-Java.

Kurup

De voorloper op de huidige Javaanse kalender was gebaseerd op de saka kalender, een hindu kalender die in het jaar 78 na Chr begon. “Die was net als de Gregoriaanse kalender een zonnekalender, maar liep constant 78 jaren achter op de Gregoriaanse!” zegt Karso.  Hierin komt verandering wanneer sultan Agung Hanyokrokusumo van het Mataram koninkrijk op 8 juli 1633 besluit dat de Javaanse kalender op 1 Sura 1555 begint. Dit werd berekend door het jaar 1633 af te trekken met 78.   Een normaal Javaanse jaar heeft 354 dagen en het schrikkeljaar 355 dagen. Maar belangrijk is ook de kurup, een cyclus van honderdtwintig jaren ,waarvan de vorige was geëindigd in 1936 (kurup abogè). En daar hebben volgens Karso niet alle makers van Javaanse kalenders in Suriname rekening mee gehouden. “Ik heb dat bij tenminste één kalender gezien.”

Windu

Bij de Javaanse kalender bestaat de kurup uit vijftien windu’s. Deze zijn rekencyclussen van acht jaren, met daarin drie schrikkeljaren. Een kurup bestaat dus uit 15×3= 45 schrikkeljaren.  Bij de Arabische kalender duurt de cyclus ook honderdtwintig jaren, maar de berekening van het aantal schrikkeljaren is anders. Een windu bestaat hier uit dertig jaren, met daarin elf schrikkeljaren, wat het aantal schrikkeljaren brengt op 4×11= 44 schrikkeljaren. Karso: “Om dan die twee kalenders synchroon te laten lopen, wordt bij de Javaanse een schrikkeljaar weggelaten en dat gebeurt bij de laatste maand van het laatste jaar van de kurup. Dat jaar heet Jimakhir en de maand die Besar heet, telt negenentwintig in plaats van dertig dagen.” Een reden waarom men hiermee geen rekening heeft gehouden, ligt volgens Karso aan het feit dat vroeger alles oraal werd doorgegeven.

Pawukon

De huidige kurup heet kurup asapon en eindigt op 25 augustus 2052. Dan begint opnieuw een cyclus van honderdtwintig jaren. Karso noemt de Javaanse kalender complex en stelt tot slot de vraag van ‘hoe Javaans is dan de Javaanse kalender?’ Hiervoor verwijst hij naar de dagen van de week volgens het pawukon systeem van tellen. “Door de unieke combinatie van de zevendaagse en vijf daagse week (pasaron) en het systeem van tellen met een cycli van tweehonderdtien dagen (oton) is dit een Javaanse kalender. Volgens deze telling is de Javaan dan elke 35 dagen jarig!” “In de uitleg over de Javaanse kalender komen aspecten voor die ingewikkeld zijn om te verklaren, omdat de Javaan die zelf niet meer weet, zoals het pawukon systeem. Maar als je dit alles vanuit de historie onderzoekt dan is alles te verklaren.”